Kelimemizin Adı: "Fondü"

Günün Kelimesi: Fondü

İngilizce'sini de sıkça kullandığımız Tükrçe'ye çevirisi "Yazı Tipi" diye geçen "font" kelimesi ile restoranlarda tatlı ve yemeklerde kullanılan "fondü" kelimesi arasında bir ilişki var mı diye merak ettim. Yine aynı kelime çıktı. :)

Matbaa için, alfabedeki tüm harfleri içeren tek bir kalıp hazırlanırmış ve bu kalıbın içine metal eritilerek dökülür, sonradan soğumaya bırakılırmış. Bu işleme, Fransızca'da "erimiş sıvıyı kalıba dökme" anlamına gelen fonte denirmiş. "Fonte" aslında erimek anlamına gelen "fondre" kelimesinin geçmiş zaman hali imiş.

"Fondre" kelimesinin mişli geçmiş zamanı olan "fondue" kelimesini de erimiş peynir için kullanılıyormuş. Sonraları eritilerek yenen herşeye fondue (fondü) denir olmuş.

Bu arada yukarıdakileri araştırırken, matbaanın keşfini de tekrar bir gözden geçirdim. Onunla da ilgili kısa bilgi geçeyim;

Bilinen ilk matbaa türevi 1045 - 1048 yıllarında Çinli Bi Sheng tarafından icat edilmiş, 1234'te teknoloji Kore'ye sıçramış. 1377'de Koreliler ilk defa Zen Öğretilerini basmışlar. Bir Alman olan Johannes Gutenberg 1450'de ilk baskıyı Avrupa'da gerçekleştirmiş. 1500 yılı itibarı ile Avrupa'da basılı 20 Milyonunun üzerinde kitap varmış. Osmanlı'nın matbaa ile tanışması İbrahim Müteferrika ile 1729'da olmuş. Müteferrika arapça font dökümü yaparak bu işe başlamış ve ilk baskısı Arapça - Türkçe sözlük olan Vankulu Lügati olmuş.

Nereden baksan, toplumsal olarak kitap okuma şansını, Çinlilerden 700 yıl, Avrupalılardan 250 yıl sonra yakalayabilmişiz...  : /